Ιστορικό

1ο Γυμνάσιο Σπάρτης

1ο Γυμνάσιο Σπάρτης  (πρώην Αρρένων)

Ιστορική διαδρομή 

1862:

Ιδρύεται το τετρατάξιο Γυμνάσιο Σπάρτης  (ΦΕΚ 1/1862)

Κυριακή 28 Οκτωβρίου του 1862 :

Εγκαίνια Γυμνασίου Αρρένων Σπάρτης

1929:

Μετατρέπεται σε 6/τάξιο Γυμνάσιο Αρρένων

1937: 

Μετατρέπεται σε 8/τάξιο Γυμνάσιο

 1939:

Μετατρέπεται σε 6/ταξιο Γυμνάσιο νέου τύπου

1964 ως το 1967:

Μετατρέπεται σε 3/ταξιο Γυμνάσιο

1967 έως το 1976:

Μετατρέπεται σε 6/ταξιο Γυμνάσιο

1976: 

Μετατρέπεται σε 3/ταξιο Γυμνάσιο

  1979:

Λειτουργεί ως 1ο Γυμνάσιο και 1ο Λύκειο Σπάρτης

(Δ/28518/28-7-1979 Υπουργική απόφαση ΥΠΕΠΘ)

Το διδακτήριο του Γυμνασίου Αρρένων Σπάρτης 

Από το 1862 μέχρι το 1935 το Γυμνάσιο Αρρένων στεγαζόταν με ενοίκιο σε ιδιωτικά οικήματα. Το κτήριο όπου στεγάζεται σήμερα το 1ο Γυμνάσιο Σπάρτης ανεγέρθηκε το 1935 σε οικόπεδο 18 στρεμμάτων το οποίο προέρχεται από δωρεά του   Συλλόγου Λακεδαιμονίων Αμερικής και δαπάνες του Κράτους και του Δήμου Σπάρτης.

Το κτήριο αυτό αποτελούνταν από:

-οκτώ (8) βασικές αίθουσες διδασκαλίας

-2 γραφεία

-αμφιθέατρο

-εστιατόριο

-τρεις μικρές αίθουσες στο ισόγειο

-δυο αίθουσες στο υπόγειο, οι οποίες χρησιμοποιούνταν ως αίθουσες διδασκαλίας σε περίπτωση ανάγκης

-τρεις βοηθητικούς χώρους, σε ένα απ’ τους οποίους στεγαζόταν και το Χημείο του Σχολείου.

Το κτήριο είχε επίσης 3 αποθήκες, ένα υπόστεγο,αποχωρητήρια, προαύλιο 3000 τ.μ. και κήπο 2980 τ.μ.

Το κτήριο

Ο  αρχιτέκτονας κ. Γιώργος Γιαξόγλου   δίνει χρήσιμες πληροφορίες για το κτήριο του Γυμνασίου Αρρένων Σπάρτης.

Αναφέρει χαρακτηριστικά ότι “Το Γυμνάσιο Αρρένων Σπάρτης, που σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Κυριακούλη (Κούλη) Παναγιωτάκη, ήταν ένα ολοκληρωμένο και πλήρες σχολικό συγκρότημα.

Εκτός από τις οκτώ αίθουσες που αναπτύσσονται σε δυο επίπεδα με νότιο προσανατολισμό και παράθυρα σε όλο το μήκος της πρόσοψης και τους γραφειακούς χώρους, στην ανατολική πλευρά είναι χωροθετημένο το αμφιθέατρο με τη σκηνή του. Κάτω από αυτό υπήρχε χώρος εστιατορίου. Διέθετε αίθουσα Χημείας και Εργαστήριο. Στο νοτιοανατολικό άκρο είχε κατασκευαστεί άνετο και ψηλό στεγασμένο γυμναστήριο (το οποίο δυστυχώς κατεδαφίστηκε τη δεκαετία του 1980 για να κατασκευαστούν πρόσθετες αίθουσες διδασκαλίας) με τους χώρους υγιεινής στην ανατολική άκρη.

Η κυκλοφορία και η προσπέλαση σε όλους τους χώρους του συγκροτήματος γίνεται με στεγασμένους διαδρόμους και κλίμακες.

Τέλος, στο νότιο και χαμηλότερο επίπεδο είχε διαμορφωθεί στίβος για τις αθλητικές δραστηριότητες του Γυμνασίου, με κερκίδες που διαχώριζαν και συγχρόνως ενοποιούσαν τα δυο επίπεδα.

Το σχολικό αυτό συγκρότημα είχε ανεγερθεί σε οικόπεδο επιφάνειας 18,00 στρ. που είχε αγοραστεί και παραχωρηθεί στο Δημόσιο από τον Σύλλογο Λακεδαιμονίων Νέας Υόρκης και τον Δήμο Σπαρτιατών (και να σκεφτεί κανείς ότι η δημιουργία, περί το 1860, των δυο οικοδομικών τετραγώνων πάνω στην ενιαία, από το σχέδιο STAUFFERT, πλατεία, έγινε για να εξασφαλιστούν πόροι για την κατασκευή δημοσίων κτηρίων  και διδακτηρίων συμπεριλαμβανομένων).

Πηγή:  Το Γυμνάσιο Αρρένων Σπάρτης – Ένα έργο του αρχιτέκτονα ΚΥΡΙΑΚΟΥΛΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΟΥ

Επίσης ο  αρχιτέκτονας κ. Γιώργος Γιαξόγλου μας παραχώρησε σε ηλεκτρονική μορφή το τεύχος “Τα νέα σχολικά κτίρια” από τις εκδόσεις ΚΑΠΟΝ, όπου έχουν ανατυπωθεί με δική του επιμέλεια σχέδια και φωτογραφίες που αναφέρονται στα δυο πρώτα Δημόσια σχολικά κτήρια που κατασκευάστηκαν στη Σπάρτη γύρω στο  1935: Το Γυμνάσιον Σπάρτης (σημερινό 1ο Γυμνάσιο Σπάρτης) και το Δημοτικό Σχολείο Σπάρτης (σημερινό 2ο Δημοτικό σχολείο Σπάρτης). Δείτε φωτογραφίες του σχολείου από το τεύχος αυτό παρακάτω:

Η κοινωνικό-επαγγελματική προέλευση των μαθητών.

Τα περισσότερα παιδιά σε όλες τις τάξεις προέρχονταν από αγροτικές οικογένειες, ενώ σταθερή ήταν και η συμμετοχή των παιδιών των εμπόρων, μισθωτών και ελεύθερων επαγγελματιών. Αυτά όμως  δεν ξεπερνούσαν τα 10 κατά σχολικό έτος.

H  Δημόσια εκπαίδευση στη Σπάρτη

Σε  ομιλία της το 2014 η κ. Πέπυ Γαβαλά, Προϊσταμένη των Γ.Α.Κ. – Αρχεία Νομού Λακωνίας με θέμα:

«Η Δημόσια Εκπαίδευση στη Σπάρτη *  (19ος – αρχές 20ου αιώνα)» 

μας δίνει πολλές χρήσιμες πληροφορίες όχι μόνο για για τη Δημόσια Εκπαίδευση στην πόλη μας τον 19ο και 20ο αι., αλλά και για το σχολείο μας.

Παρακάτω παρατίθενται αποσπάσματα από την ομιλία αυτή, που αφορούν και στο 1ο Γυμνάσιο Σπάρτης:

“Στις αρχές του 19^ου αιώνα η νέα πόλη  της Σπάρτης αντιμετώπιζε πολλά προβλήματα κατά τη συγκρότησή της. Ανάμεσα σ΄ αυτά ήταν και η οργάνωση της εκπαίδευσης των νέων. Ήδη τον Ιούνιο του 1833 η «συνέλευση των Σπαρτιατών» ενέκρινε πρόταση σύμφωνα με την οποία ο νομάρχης θα συγκροτούσε επιτροπή αρμόδια για την αντιμετώπιση των αναγκών της Σπάρτης, ανάμεσα στις οποίες ήταν η φροντίδα για ανέγερση ναών και σχολείων. Η επιτροπή κινήθηκε στον τομέα καθορισμού χρηματικής συνεισφοράς των κατοίκων και προσφυγής στις Αρχές για πρόσθετους πόρους.

Στην αρχή ιδρύθηκε από τον Κων. Γκίκα ένα αλληλοδιδακτικό σχολείο, όπου φοιτούσαν 40 μαθητές με «μίαν πολλά μετρίαν αντιπληρωμήν», το οποίο όμως λειτούργησε μόνο μέχρι το τέλος του Σεπτεμβρίου, οπότε ο δάσκαλος έφυγε λόγω οικονομικών δυσχερειών.

Εν τω μεταξύ, με την άνοδο του Όθωνα Α΄ στον θρόνο της Ελλάδας, δημιουργήθηκε από τους Βαυαρούς το νέο εκπαιδευτικό σύστημα, το οποίο ήταν στην ουσία συνδυασμός του γαλλικού και του βαυαρικού εκπαιδευτικού συστήματος. Ήταν οργανωμένο σε τρεις βαθμίδες και παρέμεινε σε γενικές γραμμές το ίδιο από το 1833 έως το 1929,  που έγινε η πρώτη ολοκληρωμένη μεταρρύθμιση στη νεοελληνική εκπαίδευση. Οι βαθμίδες ήταν: Α) η Στοιχειώδης Εκπαίδευση, δηλαδή το επτατάξιο ή εξατάξιο ή τετρατάξιο δημοτικό σχολείο, στο οποίο τα παιδιά φοιτούσαν από την ηλικία των 5-6 χρόνων,  Β) η Μέση Εκπαίδευση σε δύο κύκλους: α. το τριτάξιο ελληνικό σχολείο, το σχολαρχείο δηλαδή και  β. το τετρατάξιο γυμνάσιο, στο οποίο εισάγονταν με εξετάσεις οι απόφοιτοι του ελληνικού σχολείου και Γ) η Ανώτατη Εκπαίδευση, δηλαδή το Πανεπιστήμιο Αθηνών, με τέσσερις σχολές, διάρκειας τριών ή τεσσάρων χρόνων, στο οποίο εισάγονταν ελεύθερα οι απόφοιτοι του γυμνασίου και από το οποίο εξέρχονταν  με εξετάσεις. Το 1837 το Πανεπιστήμιο περιλάμβανε τις σχολές της Θεολογίας, των Νομικών Επιστημών, της Ιατρικής, της Φιλοσοφίας και άλλης Εγκυκλίου Παιδείας.

Το 1929 (με τους νόμους 4373/13.8.1929 και 4397/16.8.1929) οι μεταβολές στο πνεύμα του εκπαιδευτικού συστήματος εκφράστηκαν και στα εξωτερικά χαρακτηριστικά του, δηλαδή οργανώθηκε υποχρεωτικό εξάχρονο μικτό δημοτικό, εξάχρονο γυμνάσιο, νυχτερινά δημοτικά σχολεία για όσους ήταν μεγαλύτεροι από τη φυσιολογική ηλικία εγγραφής κ.λ.π..

Ο μαθητικός πληθυσμός της Σπάρτης προσαρμόστηκε σε αυτές τις εκπαιδευτικές αλλαγές, όπως και στις επόμενες, που ήταν συνδεδεμένες με τις κοινωνικο-πολιτικές καταστάσεις (δικτατορία 4^ηςΑυγούστου 1936, πόλεμος, Κατοχή, εμφύλιος), οι οποίες όμως τελικά  άφησαν τα εκπαιδευτικά πράγματα εκεί που ήταν πριν το 1929.

 [   ] Το 1862, ιδρύθηκε, το τετρατάξιο γυμνάσιο αρρένων Σπάρτης [  ].

Η ιστορία του ακολούθησε την εξέλιξη της «εκπληκτικής» ιστορίας του εκπαιδευτικού συστήματος στην Ελλάδα. Τετρατάξιο γυμνάσιο στην αρχή, μέχρι το 1929,εξατάξιο γυμνάσιο κατόπιν, οκτατάξιο γυμνάσιο από το 1937, και 6/ταξιο νέου τύπου από το 1939, 3/ταξιο γυμνάσιο από το 1964 ως το 1967 και ξανά 6/ταξιο από το 1967 έως το 1976, που ξαναέγινε 3/ταξιο γυμνάσιο. Τα συμπεράσματα δικά σας.

Τα Εγκαίνια, πάντως,  του Γυμνασίου Αρρένων Σπάρτης έγιναν την Κυριακή 28 Οκτωβρίου του 1862. Το σχολείο προφανώς στεγαζόταν σε μισθωμένο κτίριο. Από την επόμενη κιόλας ημέρα (29/10/1862) άρχισαν οι εγγραφές των μαθητών. Τα μαθήματα ξεκίνησαν λίγο αργότερα. Το Αρχείο του Γυμνασίου Σπάρτης σώζεται από τον πρώτο χρόνο λειτουργίας του, το 1862.

Το Γυμνάσιο Αρρένων αφού στεγάστηκε ακόμη και στην τότε απέναντι επαγγελματική σχολή απέκτησε το δικό του κτίριο στα μέσα ακριβώς της δεκαετίας του ’30, σε οικόπεδο  προερχόμενο από δωρεά «του εν Αμερική Συλλόγου των Λακεδαιμονίων», με δαπάνες του Κράτους και του Δήμου Σπαρτιατών.

Τα πρώτα χρόνια οι ελληνοδιδάσκαλοι των ελληνικών σχολείων έπρεπε να είναι απόφοιτοι γυμνασίου. Μετά την ίδρυση του πανεπιστημίου, το 1837, οι ελληνοδιδάσκαλοι και οι καθηγητές των γυμνασίων έπρεπε να έχουν τελειώσει το πανεπιστήμιο. Ο διορισμός των ελληνοδιδασκάλων και καθηγητών γινόταν κατόπιν προτάσεων από τη Γραμματεία των Εκκλησιαστικών, “αλλ’ ουδείς υποψήφιος προτείνεται όταν υπάρχουν αμφιβολίαι περί των ηθών και της θρησκευτικότητος αυτού”.

 Οι καθηγητές που εργάστηκαν το πρώτο έτος στο καινούργιο σχολείο της Σπάρτης ήταν πραγματικά επιλεγμένοι, λόγω της εξαιρετικής μόρφωσής τους. Τα Βιογραφικά τους είναι εντυπωσιακά για την εποχή εκείνη. Για παράδειγμα :

• Ο Βασίλειος Βοζίκης προβιβάστηκε από καθηγητής του Γυμνασίου Τριπόλεως σε Γυμνασιάρχη Γυμνασίου Σπάρτης με μισθό 350 δρχ. μηνιαίως. Ο Βοζίκης γεννήθηκε στο Χρυσοβίτσι Μαντίνειας το 1823. Σπούδασε στη Φιλοσοφική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Γνώριζε Λατινικά και Γαλλικά. Για πρώτη φορά διορίστηκε στη Λαμία το 1855. Συνέγραψε ιστορικό και κριτικό υπόμνημα. Το 1878 τιμήθηκε με τον Αργυρό Σταυρό του Σωτήρος. Δίδασκε Θουκυδίδη, Δημοσθένη και άλλα Αρχαία Κείμενα. Ο Βοζίκης είχε μαζί του και τον Νικ. Κ. Βοζίκη από τη Μεγαλόπολη (πατέρας γεωργός) που φοιτούσε στο Γυμνάσιο, ίσως συγγενής του.

• Ο καθηγητής Α.Ι.Αντωνιάδης διορίστηκε στη Σπάρτη από την Πάτρα, με μηνιαίο μισθό 250 δρχ. Καταγόταν από την Κρήτη. Γεννήθηκε στον Πειραιά. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Γνώριζε Γαλλικά, Γερμανικά, Αγγλικά, Ιταλικά. Είχε γράψει βιβλία και συγγράμματα. Τελικά όμως δεν υπηρέτησε.  Αντικαταστάθηκε από τον Γ. Καμαριώτη, ο οποίος μετατέθηκε εκεί από το Γυμνάσιο Τριπόλεως. Ο Γ. Καμαριώτης γεννήθηκε στην Τρίπολη το 1825. Σπούδασε στο Εθνικό Πανεπιστήμιο. Γνώριζε Γαλλικά και Λατινικά. Διορίστηκε για πρώτη φορά το 1846 στο Ναύπλιο. Ήταν ιδιαίτερα αγαπητός στη Σπάρτη και το 1871 η μετάθεση του από το Γυμνάσιο Σπάρτης έφερε λύπη στη Σπάρτη. Δίδασκε Δημοσθένη και Ιστορία.

• Ο καθηγητής Α. Καππώτας μετατέθηκε από την Πάτρα. Γεννήθηκε στην Τρίπολη το 1825. Σπούδασε στην Αθήνα, στη Λειψία, στο Βερολίνο, στην Ερλάγγη, στο Παρίσι. Γνώριζε Λατινικά, Γερμανικά, Γαλλικά, Ιταλικά, Αγγλικά και Εβραϊκά. Το 1858 διορίστηκε στη Λαμία. Είχε αξιόλογο συγγραφικό έργο. Δίδασκε κυρίως Λατινικά.

• Ο καθηγητής Γαλλικών Δημ. Αντωνιάδης μετατέθηκε από το Γυμνάσιο Καλαμών.

• Ο διδάσκαλος ιχνογραφίας Ιω. Φραντζεσκάκης μετατέθηκε από το Γυμνάσιο Χαλκίδας. Γεννήθηκε στην Αρεόπολη το 1838. Σπούδασε στο Βασιλικό Πολυτεχνείο Αθηνών. Για πρώτη φορά διορίστηκε στο Γυμνάσιο Χαλκίδας.

• Ο Καθηγητής Α. Μητσάκης διορίστηκε με μηνιαίο μισθό 250 δρχ., αλλά δεν παρουσιάστηκε. Στη θέση του μετατέθηκε ο σχολάρχης Τριπόλεως Αθ. Σκάγιαννης, ως αναπληρωτής με μηνιαίο μισθό 240 δρχ., που αργότερα όταν πήρε βαθμό καθηγητού έγιναν 250 δρχ. Ο Αθ. Σκάγιαννης γεννήθηκε στην Τρίπολη το 1818. Φοίτησε στο γυμνάσιο Ναυπλίου και στο Εθνικό Πανεπιστήμιο. Γνώριζε Γαλλικά και Λατινικά. Το 1846 διορίστηκε πρώτη φορά στην Τρίπολη. Το 1878 τιμήθηκε με τον Αργυρό Σταυρό του Σωτήρος. Δίδασκε Ιστορία και Ξενοφώντα. Και

• Ο Καθηγητής Α. Φατσέας μετατέθηκε από το Γυμνάσιο της Τρίπολης. Γεννήθηκε στα Κύθηρα το 1823. Φοίτησε στο Λύκειο Κυθήρων και στην Ακαδημία της Κέρκυρας. Σπούδασε στο Εθνικό Πανεπιστήμιο. Το 1851 διορίστηκε πρώτη φορά στην Τρίπολη. Συνέγραψε και εξέδωσε βιβλία. Δίδασκε Μαθηματικά, Γεωμετρία και Άλγεβρα.

Οι πρώτες πέντε πράξεις των Καθηγητών του Γυμνασίου δυστυχώς έχουν χαθεί. Τα Πρακτικά σώζονται από την 6^η πράξη και ύστερα. Οι περισσότερες πράξεις πάντως έχουν να κάνουν με την οργάνωση του νεοσύστατου Γυμνασίου Αρρένων (Πρόγραμμα μαθημάτων, χειμερινές εξετάσεις, πρόοδος παιδιών αποτελέσματα, παρουσία καθηγητών στις συνεδριάσεις-συσκέψεις).

Τα στοιχεία των μαθητών και η περαιτέρω μορφωτική τους πορεία δείχνει τη διάθεση των Λακώνων για σπουδές,  επαγγελματική αποκατάσταση και προτίμηση στο επάγγελμα του καθηγητή, ενώ προέκυψαν και πολλοί δικηγόροι και γιατροί.

Η εγγραφή των μαθητών στο ελληνικό σχολείο στοίχιζε  3 δραχμές και στο γυμνάσιο 5 δραχμές. Επίσης 1 και 3 δραχμές αντίστοιχα πλήρωναν οι μαθητές για το αποδεικτικό “αποπερατώσεως των μαθημάτων“. Τα χρήματα αυτά δίνονταν ως “προικοδότησις” στο ταμείο συντάξεων δασκάλων και καθηγητών. Τα τέλη αυτά ίσχυσαν έως το 1887, οπότε, επί κυβερνήσεως Χ. Τρικούπη, τροποποιήθηκαν ενώ λίγο αργότερα, το 1892, επιβλήθηκαν τα πρώτα σημαντικά τέλη στη μέση εκπαίδευση.

Το γεγονός της επιβολής  υψηλών τελών στα σχολεία της μέσης εκπαίδευσης σχολιάσθηκε ιδιαίτερα στον τοπικό τύπο της Σπάρτης: “Ευτυχώς καίτοι ο φόρος των εκπαιδευτικών τελών είναι βαρύς ο αριθμός των εγγραφηθησομένων προμηνύεται εφέτος μείζων” (Εφημ. Ηώς, 358/3.9.1894). Αξίζει να σημειωθεί ότι μόνον η εγγραφή και το ενδεικτικό για το ελληνικό σχολείο, σύμφωνα με τα νέα μέτρα, απαιτούσαν δαπάνη ίση περίπου με μισό μισθό ενός δασκάλου. Τα τέλη αυτά κατάργησε μετά το 1895 η κυβέρνηση του Θ.  Δηλιγιάννη.  Αργότερα κατά καιρούς εισπράττονταν μικρά εκπαιδευτικά τέλη, όπως το 1928-1929″.

Πηγή: 

Η Δημόσια Εκπαίδευση στη Σπάρτη (19ος – αρχές 20ου αιώνα) – ΠΕΠΥ ΓΑΒΑΛΑ, Προϊστ. Γ.Α.Κ. – Αρχείων Ν.Λακωνίας

Το 1ο  Γυμνάσιο Σπάρτης σήμερα:

Φωτογραφικό υλικό: Θανάσης Ρουμελιώτης, καθηγητής 1ου ΓΕΛ Σπάρτης

Φωτογραφικό υλικό: Παναγιώτης Παπαγεωργίου, καθηγητής Αγγλικής Φιλολογίας