Η 6η Μαρτίου έχει καθιερωθεί ως Πανελλήνια Σχολική Ημέρα κατά της Βίας στο σχολείο. Η ημέρα αυτή αποτελεί μια αφορμή για εκπαιδευτικούς, μαθητές/τριες και γονείς των σχολείων όλης της χώρας να ανταλλάξουν σκέψεις, πληροφορίες και ιδέες και να ενεργοποιηθούν δράσεις ευαισθητοποίησης για την πρόληψη και αντιμετώπιση της σχολικής βίας και εκφοβισμού που εκδηλώνεται μεταξύ και εναντίον των μαθητών/τριών, ώστε να περιοριστούν οι δίαυλοι εκδήλωσης της βίας στη ζωή των ανηλίκων και να αποτραπούν οι αρνητικές συνέπειες στις διαπροσωπικές τους σχέσεις.
Με αφορμή την ημέρα αυτή το σχολείο μας, με απόφαση του Συλλόγου Διδασκόντων, την Παρασκευή 8 Μαρτίου 2019, αφιέρωσε τις τρεις τελευταίες διδακτικές ώρες σε δράσεις (συζήτηση και προβολή ταινίας) με στόχο την ευαισθητοποίηση σε θέματα βίας και σχολικού εκφοβισμού.
Λίγα λόγια για τον σχολικό εκφοβισμό
(αγγλ. bullying)
Τι είναι ο σχολικός εκφοβισμός
- Ο σχολικός εκφοβισμός είναι η επιθετική εκείνη συμπεριφορά που είναι εσκεμμένη, απρόκλητη και επαναλαμβανόμενη, αποτελεί κατάχρηση εξουσίας και εμπεριέχει ανισότητα στη δύναμη αντικειμενική (π.χ. σωματική) ή αντιληπτή (π.χ. προσωπικότητας).
Τι δεν είναι σχολικός εκφοβισμός
- Όταν τα εμπλεκόμενα μέρη είναι ίσης δύναμης και όχι άνισης, λόγω αριθμού, σωματικής διάπλασης, κοινωνικής θέσης, κουλτούρας, τότε πρόκειται για σύγκρουση, βίαιη ίσως, αλλά όχι εκφοβιστική συμπεριφορά
- Εκτός από την ισότητα στη δύναμη, παρατηρείται επίσης όμοια συναισθηματική αντίδραση, που σημαίνει ότι και οι δύο μαθητές είναι θυμωμένοι (μεσαία φωτογραφία) και όχι όπως στον εκφοβισμό όπου ο μαθητής – στόχος φοβάται και αδυνατεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του
- Υπάρχει επίσης η περίπτωση του πειράγματος, όπου οι μαθητές κάνουν αστεία μεταξύ τους διασκεδάζοντας και οι δύο αληθινά.
Μορφές της βίας στον εκφοβισμό
- Άμεση/Σωματική: Χτυπάω, κλωτσάω, σπρώχνω, φτύνω, βάζω τρικλοποδιά, κλέβω, κρύβω, καταστρέφω τα πράγματα
- Άμεση/Λεκτική: Κοροϊδεύω, προσβάλλω, βρίζω, κάνω σεξουαλικά υπονοούμενα ή/και χειρονομίες
- Έμμεση/Κοινωνική: Εκβιάζω, απειλώ με σωματική βία και απαιτώ χρήματα ή πράγματα, διαδίδω φήμες, απομονώνω κοινωνικά, προδίδω τα μυστικά, προσβλητικά γκράφιτι
- Ηλεκτρονική: μέσω κινητού τηλεφώνου ή διαδικτύου, απειλές, προσβολές, δυσφήμιση, κοινωνική απομόνωση, δημοσιοποίηση πληροφοριών και εικόνων χωρίς άδεια, ψεύτικη ταυτότητα για εκμαίευση πληροφοριών και γελοιοποίηση
Συνέπειες (σωματικές) εκφοβισμού: θύματα
- Γρατζουνιές, μώλωπες, στραμπουλήγματα, διαστρέμματα, διάσειση, πονοκέφαλοι, πόνοι πλάτης, στομαχόπονοι , αϋπνία, εφιάλτες, απώλεια όρεξης ή βουλιμία, στρες, άγχος.
Συνέπειες (πνευματικές) εκφοβισμού: θύματα
- Μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης, δυσκολίες στη μνήμη και στη μάθηση
- Έλλειψη κινήτρων για μάθηση, μειωμένη σχολική επίδοση
- Χαμηλό προφίλ στην επικοινωνία, δε λένε τις σκέψεις τους από φόβο χλευασμού
- Αποφεύγουν να τραβούν την προσοχή με τη συμμετοχή τους στη μαθησιακή διαδικασία ακόμα και με ερωτήσεις
- Σχολική άρνηση, συχνές απουσίες
Συνέπειες (κοινωνικές) εκφοβισμού: θύματα
- Ακολουθούν ομάδα δημοφιλών-νταήδων και υπομένουν την κοροϊδία από φόβο χειρότερης μορφής βίας
- Προσκόλληση σε ένα φίλο, υποτακτικά, από φόβο μην τον χάσουν και μείνουν μόνα
- Συνδέονται με παιδιά με επίσης έλλειμμα στις κοινωνικές δεξιότητες όπως τα ίδια που δεν μπορούν να τα προστατέψουν από τη βία
- Δυσκολία να δημιουργήσουν αληθινούς φίλους ακόμα και όταν η βία σταματήσει
Συνέπειες (αυτοεικόνα) εκφοβισμού: θύματα
- Η κοροϊδία μειώνει την αυτοεκτίμησή τους, ιδιαίτερα όταν αυτή σχετίζεται με τη διαφορετικότητά τους (σωματική διάπλαση, εθνικότητα, κλπ)
- Παιδιά που δεν αποδέχονται τον εαυτό τους όπως είναι, γίνονται ιδιαίτερα ευαίσθητα σε οποιουδήποτε είδους κριτική
- Είναι ιδιαίτερα αυστηρά, απαιτητικά με τον εαυτό τους
- Επικρίνουν τον εαυτό τους και σταδιακά όλους τους άλλους
Συνέπειες (ψυχολογικές) εκφοβισμού: θύματα
- Βρίσκεται σε διαρκή ετοιμότητα και κατάσταση άμυνας
- Φόβος, αγωνία, νευρικότητα, ευερεθιστότητα
- Δε μπορεί να χαλαρώσει, ούτε στις κοινωνικές του επαφές
- Γίνεται επιθετικό, ως αντίδραση στη βία
- Εκτονώνει την ένταση στο σπίτι, γίνεται εχθρικό και αγενές
- Μιλάει χαμηλόφωνα ή γρήγορα και χάνει, «μασάει» τις λέξεις
- Εμφανίζει μελαγχολία, κατάθλιψη
- Σε ακραίες περιπτώσεις εμφανίζει τάσεις αυτοκτονίας
Συνέπειες εκφοβισμού (μακροπρόθεσμες): θύτες
- Αδυναμία να αποδεχτούν τον εαυτό τους και να αντλήσουν δύναμη και αυτοεκτίμηση με θετικούς, δημιουργικούς τρόπους
- Δυσκολία διαπροσωπικών σχέσεων, διαχείρισης θυμού και συγκρούσεων
- Οι οπαδοί τους αποχωρούν σταδιακά, καθώς μεγαλώνουν και μένουν μόνοι, με άγχος και τάσεις κατάθλιψης
- Έχουν αυξημένο κίνδυνο νεανικής και ενήλικης εγκληματικότητας, χρήση ουσιών και αλκοόλ
- Αυξημένη πιθανότητα βίαιης συμπεριφοράς προς τα παιδιά και τη σύντροφο μέσα στην οικογένειά τους.
Οι μαθητές – θύτες έχουν συνήθως τα εξής χαρακτηριστικά:
- Έντονη, εξωστρεφή, παρορμητική προσωπικότητα
- Μη ανοχή στη διαφορετικότητα
- Χειριστικοί, έλλειψη ενσυναίσθησης
- Εναλλάσσονται σε ρόλους θύτη-θύματος
- Δικαιολογούν τις πράξεις τους ως πρόκληση του θύματος και τις εκλογικεύουν ελαχιστοποιώντας τις συνέπειες για το θύμα
- Ναρκισιστικά σχήματα προσωπικότητας, υψηλή αυτοπεποίθηση, με υπερβολικά θετική αυτοεικόνα που δε στηρίζεται στην πραγματικότητα
- απειλές ως προς αυτήν αντιμετωπίζονται με επιθετικότητα
Οι μαθητές – θύματα έχουν συνήθως τα εξής χαρακτηριστικά:
- Παθητικά θύματα: ανασφαλή, αγχώδη, μοναχικά, χαμηλή αυτοεκτίμηση
- «Προκλητικά» θύματα: αντιδραστικά, αδέξια, αυθόρμητα, συχνά υπερκινητικά με δυσκολία συγκέντρωσης
- Ανήκουν σε μειοψηφική ομάδα (εθνότητα, θρήσκευμα, αναπηρία, σεξουαλικός προσανατολισμός, σωματική εμφάνιση, παχυσαρκία, κλπ)
Τι να κάνεις εσύ
- Αν δεις να φέρονται άσχημα σε ένα άλλο παιδί, μη γελάσεις και μην υποστηρίξεις αυτόν που κάνει κακό!
- Μη μείνεις αδιάφορος.
- Δεν υπάρχουν αθώοι παρατηρητές!
- Πάρε το μέρος του παιδιού που του κάνουν κακό ώστε να απομονωθεί ο εκφοβιστής.
Συμβόλαιο συνεργασίας και φιλίας:
- Όλοι είμαστε εξίσου σημαντικοί
- Διαφέρουμε ο ένας από τον άλλο
- Εμπιστευόμαστε τους άλλους
- Μιλάει ένα παιδί κάθε φορά
- Ακούμε τον άλλον όταν μιλάει, συμμαθητής – δάσκαλος:
- να μη διακόπτουμε
- να μη μειώνουμε κανέναν
- να μην κοροϊδεύουμε κάποιον για κάτι που είπε
- να μην φωνάζουμε
- να προσέχουμε την αίθουσά μας
Κανόνες αμοιβαίας εμπιστοσύνης και σεβασμού:
- Συνυπάρχω αρμονικά με τους συμμαθητές μου
- Προσπαθώ να έχω καλές σχέσεις με όλους
- Είμαι υπεύθυνος για τον εαυτό μου και τις πράξεις μου
- Ελέγχω το θυμό μου προτιμώ τη συζήτηση για να λύσω τις διαφορές μου
- Λέω όχι στη βία στο σχολείο που εκδηλώνεται με άσχημες πράξεις ή λόγια.
- ΓΡΑΜΜΗ ΒΟΗΘΕΙΑΣ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ = 1056 : Εθνική τηλεφωνική γραμμή για τα παιδιά SOS (για παιδιά που βιώνουν δυσκολίες και προβλήματα στην καθημερινότητά τους)
Νίκου Εγγονόπουλου, «Το γλωσσάριο των ανθέων»
την ποίησιν ή την δόξα;
την ποίηση
το βαλάντιο ή την ζωή;
τη ζωή
Χριστόν ή Βαραββάν;
Χριστόν
την Γαλάτειαν ή μιαν καλύβην;
την Γαλάτεια
την Τέχνη ή τον θάνατο;
την Τέχνη
τον πόλεμο ή την ειρήνη;
την ειρήνη
[…]
το σχέδιον ή το χρώμα;
το χρώμα
την αγάπη ή την αδιαφορία;
την αγάπη
το μίσος ή την αδιαφορία;
το μίσος
τον πόλεμο ή την ειρήνη;
τον πόλεμο
νυν ή αεί;
αεί
αυτόν ή άλλον;
αυτόν
εσένα ή άλλον;
εσένα
το άλφα ή το ω μέγα;
το άλφα
την εκκίνηση ή την άφιξη;
την εκκίνηση
την χαράν ή την λύπην;
την χαρά
την λύπην ή την ανίαν;
την λύπη
τον άνθρωπο ή τον πόθο;
τον πόθο
τον πόλεμο ή την ειρήνη;
την ειρήνη
ν΄ αγαπιέσαι ή ν΄ αγαπάς;
ν΄ αγαπώ